2. ADN, ARN dhe ATP | Biologjia për Maturën Shtetërore

Foto ilustruese: ” ADN – Strukturë helikse e dyfishtë”

 

I. ADN (acidi dezoksiribonukleik) 

Funksioni i saj: Mbartja dhe tejçmi i informacionit gjenetik.

Ndërtimi:

➯ dy fije të përdredhura, në formë heliksi të dyfishtë;

➯ dyja fijet formohen nga lidhja kovalente e sheqerit të një nukleotidi, me grupin fosfat (P) të nukleotidit tjetër;

➯ fijet lidhen me lidhje hidrogjenore: 2 lidhje midis adeninës e timinës dhe 3 lidhje midis guaninës e citozinës (A = = = T; G === C).

Qëndrueshmëria e ADN– së  ➯ vjen për shkak të lidhjeve kovalente.

Denatyrimi (prishja e strukturës) ADN-së ➯ ndodh në temperatura të larta, sepse prishen lidhjet hidrogjenore.

Cilësia kryesore: Vetëdyfishimi, i cili ndodh në fazën S të interfazës.

Procesi i vetëdyfishimit:

➯Është e pranishme enzima ADN – polimeraza.
➯Shpërdredhja e vargje të vetë ADN – së/ prishja e strukturës së heliksit, si rezultat i prishjes së lidhjeve H midis fijeve.
➯Fijet e lira shërbejnë si model për formimin e fijeve të reja, të cilat formohen nga nukleotidet, që gjenden të lira në bërthamë. Këto nukleotide vendosen sipas vetisë së përplotësimit/ komplementare, në të dyja fijet (A – T/ T– A; G – C/ C- G).
➯Nga një ADN nënë formohen dy ADN bija. 

II. ARN (acidi ribonukleik)

Formimi ➯ gjatë transkriptimit (faza e parë e biosintezës së proteinave).

Llojet e ARN – së:

➯rARN – ribozomet (ndodhet në bërthamë)
➯tARN – transporti i aminoacideve
➯mARN/ iARN – informacioni: bërthama + citoplazma
➯ShARN – eleminon pjesët e panevojshme të mARN/ iARN gjatë biosintezës së proteinave.

Ndryshimet midis ADN dhe ARN:

ADN	ARN
Sheqeri është dezoksiriboza	Sheqeri është riboza
2 fije në formë heliksi të dyfishtë (spirale)	1 fije e vetme
Bazat e azotuara: A, T, G, C.	Bazat e azotuara: A, U, G, C.
Vetëdyfishohet	Nuk vetëdyfishohet
Enzima gjatë vetëdyfishimit: ADN – polimeraza	Enzima gjatë transkrikptimit: ARN – polimeraza

Foto ilustruese: “Ndryshimet midis ADN dhe ARN në strukturë”

 

!!KUJDES: Formimi i ATP-së

• Molekulë
• Adenozinëtrifosfat 

III. ATP (Burimi i energjisë për gjallesat)

Funksioni: Transporton energjinë nga reaksionet katabolike në ato anabolike.

Anabolik ➯ sintezë ATP

Katabolik ➯ shpërbërje  ➯ prodhon ATP nëpërmjet frymëkëmbimit.

 

Merr pjesë në:

➯ Transportin aktiv
➯ Sintezën e makromolekulave
➯ Tkurrjen e muskujve
➯ Lëvizje

 

Si formohet?
➯ në citoplazmë (ADP + P/ nëpërmjet fosforilimit)
➯ mitokondri + kloroplaste (procesi i kimio – osmozës)

 

Përbëhet nga:
➯ adenina (A)
➯ riboza
➯ 3 grupe fosfat (P)