12Vite.com Përgatitje për Shkollën e Lartë
Për të qënë pjesë e grupit të Fizikës, klikoni këtu.
DINAMIKA
Ligji i Parë i Njutonit
\( \overrightarrow{F_{R}}=\overrightarrow{0} \)
\( \overrightarrow{F_{R}} \) shuma gjeometrike / vektoriale e forcave ( \( \overrightarrow{F_{R}}=\overrightarrow{F_{1}}+\overrightarrow{F_{2}}+ \ldots +\overrightarrow{F_{n}} \) )
Ky ligj zbatohet vetëm në dy raste:
- Kur trupi është në prehje.
- Kur trupi lëviz me shpejtësi konstante (a=0).
Ligji i Dytë i Njutonit
\( \overrightarrow{F_{R}}=m\overrightarrow{a} \)
\( \overrightarrow{a}=\frac{\overrightarrow{F_{R}}}{m} \)
Ky ligj zbatohet vetëm kur trupi lëviz me nxitim. Pra ndryshon shpejtësia e trupit.
Ligji i Tretë i Njutonit
\( \overrightarrow{F_{1-2}}=\overrightarrow{F_{2-1}} \)
Forcat kanë drejtim të njëjtë, madhësi te barabartë dhe kah të kundërt.
Forca e Rëndesës dhe e Kundërveprimit
Forca me të cilën Toka tërheq trupin quhet forca e rëndesës, ose e gravitetit. Ajo zbatohet gjithmonë në qendër të trupit dhe drejtohet pingul me siperfaqen e Tokës.
Forca e kundërveprimit eshte e drëjtuar vertikalisht lart. Shënohet si \( \overrightarrow{T}\) kur kemi fije dhe si \( \overrightarrow{F_{elast}}\) kur kemi sustë.
Pesha është forca qe ushtron trupi atje ku varet ose mbështetet.
\( \overrightarrow{G}=\overrightarrow{P} \) në dy raste:
a) Kur trupi është në prehje.
b) Lëviz me shpejtësi konstante,
Ligji i tërheqjes së gjithësishme/gravitetit
Forca e gravitetit është gjithmonë forcë tërheqëse.
\(F= \gamma \frac{m_{1}m_{2}}{R^{2}} \) ku \(\gamma\) është konstante dhe \(R\) është largësia.
Në rastin e Tokës, nxitimi i trupit në sipërfaqen e saj varet vetëm nga masa e Tokës:
\( m_{trupit}g= \gamma \frac{m_{trupit}m_{Tokes}}{R^{2}} \)
\( g= \gamma \frac{m_{T}}{R_{T}^{2}} \)
Me rritjen e lartësisë, masa e trupit nuk ndryshon dhe g zvogëlohet.
\( g_{h}= \gamma \frac{m_{T}}{ \left( R_{T}+h \right) ^{2}} \)
Forca e Elasticitetit, Ligji i Hukut
Formula që duhet mbajtur mend:
\( F_{e}=-kx \) ku x është shformimi/zgjatja dhe k është koeficenti i elasticitetit. Shenja minus tregon se F elastike ka kah të kundërt me shformimin.
Forca e Fërkimit
Forca e fërkimit është forca e cila ka gjithmonë kah të kundërt me lëvizjen e trupit, pra ështe forcë frenuese dhe lind në sipërfaqen e takimit mes dy trupave.
\(\overrightarrow{F} \parallel \overrightarrow{x}\)
\( f= \mu N= \mu mg \) ku \( \mu \) eshte koeficienti i fërkimit, i cili është numër pa njësi matëse.
USHTRIME TË ZGJIDHURA – PJESA E PARË
Ushtrimi 1: Trupi me mase m1 nën veprimin e forcës F1 fiton nxitimin a1. Nëse masën e trupit e zvogelojmë 4 herë dhe forcën e zmadhojme 2 herë. Gjeni pohimin e vërtetë për nxitimin.
TË DHËNA:
\(m_{2}=m_{1}/4 \)
\(F_{2}=2F_{1} \)
\(a_{2}=? \)
ZGJIDHJA:
\(F_{1}=m_{1}a_{1}\)
\(F_{2}= 2F_{1} = \frac{m_{1}}{4} \cdot a_{2} \)
\(a_{2} = 2F_{1} \cdot \frac{4}{m1} = \frac{8F_{1}}{m_{1}} \)
Meqënëse \( \frac{F_{1}}{m_{1}}=a_{1}\) atëherë mund të themi se \(a_{2}\) zmadhohet 8 herë.
Ushtrimi 2: Trupi me mase m1 nën veprimin e forcës F1 fiton nxitimin a1. Nëse masën e trupit e zmadhojmë 8 herë dhe forcën e zvogelojmë 4 herë. Gjeni pohimin e vërtetë për nxitimin.
TË DHËNA:
\(m_{2}=8m_{1}\)
\(F_{2}=\frac{F_{1}}{4}\)
\(a_{2}=?\)
ZGJIDHJA:
\(F=ma\)
\(a_{2}=\frac{F}{M} = \frac{F_{1}}{4} \cdot \frac{1}{8m_{1}}= \frac{1}{32} \cdot \frac{F_{1}}{m_{1}}= \frac{a_{1}}{32}\)
Ushtrimi 3: Trupi masë m1 nën veprimin e forcës F1 , fiton nxitim a1. Një trup tjetër me masë m2 fiton nxitim dy herë më të vogel. Nën ndikimin e F2=4F1 gjeni raportin e masave m2/m1.
TË DHËNA:
\(a_{2}=\frac{a_{1}}{2}\)
\(F_{2}=4F_{1}\)
ZGJIDHJA:
\(F_{1}=m_{1}a_{1}\)
\(4F_{1}=m_{2}\frac{a_{1}}{2}\)
\(m_{2}= \frac{4F_{1}\cdot 2}{a_{1}} = \frac{8F_{1}}{a_{1}}\)
Atëherë raporti \(\frac{m_{2}}{m_{1}}= \frac{8m_{1}}{m_{1}} = 8\)
Ushtrimi 4: Një trup me masë 2kg është i varur në një fije të pazgjatshme si në figurë. Gjeni forcën e tensionit të fijes.
TË DHËNA:
\( \overrightarrow{F_{R}}=0 \)
\( g=10m/s^{2} \)
\( \overrightarrow{T}=? \)
ZGJIDHJA:
\( \overrightarrow{T}+\overrightarrow{G} =0 \)
\( T-G=0 \)
\( T=G \)
\( G=mg=2\cdot10=20N \)
\( T=20N \)
Ushtrimi 5: Dy trupa me masa m1 dhe m2 bashkëveprojnë me forcën F1=20N. Nëse largësinë mes trupave e zvogëlojmë 2 herë dhe m2 e zvogëlojmë 2 herë. Cfarë ndodh me forcën bashkëvepruese midis trupave?
TË DHËNA:
\( m_{2}=\frac{m_{1}}{2} \)
\( R_{2}=\frac{R_{1}}{2} \)
ZGJIDHJA:
\( F_{2}= \gamma \frac{m_{1}m_{2}}{R_{2}^{2}}= \gamma \frac{m_{1} \cdot \frac{m_{2}}{2}}{ \left( \frac{R_{1}}{2} \right) ^{2}}= \gamma \cdot m_{1} \cdot \frac{m_{2}}{2} \cdot \frac{4}{ R_{1}^{2}} = \frac{4F_{1}}{2}=40N \)
Ushtrimi 6: Nxitimi 4m/s2. Një trup lëviz horizontalisht nën veprimin e forcës 600N. Forca e fërkimit 300N. Sa ështe masa e trupit? Sa është forca me të cilën trupi ngjesh rrafshin (Pesha)?
SHËNIM SE SI DUHEN ZGJIDHUR KËTO LLOJ USHTRIMESH:
Vizatojmë forcat që veprojnë mbi trupin.
Zgjedh drejtimin pozitiv.
Zbatojmë Ligjin e dytë të Njutonit \( \overrightarrow{F_{R}}=m\overrightarrow{a} \)
\( \overrightarrow{f}+\overrightarrow{F}+\overrightarrow{N}+\overrightarrow{G}=~ m\overrightarrow{a}~~~ \)
Të gjitha forcat që jane pingul me zhvendosjen, ekuilibrojnë njera tjetrën.
Sipas boshtit ox: \( F-f=ma \)
\( m=\frac{F-f}{a}=\frac{600-300}{4}kg \)
Për pikën (b)
Pesha është gjithmonë e barabartë me N
\( P=N=mg=\frac{300}{4}10~N \)
Për të punuar me pjesën e dytë të ushtrimeve, klikoni këtu.
Për të punuar me tezat e fizikës ndër vite, klikoni këtu.
Për të qënë pjesë e grupit të Fizikës, klikoni këtu.
2 comments
Pingback: Dinamika - 10 Ushtrime të Zgjidhura | Teori dhe Formula | 12vite.com
Pingback: Përgatitje për provimin e Fizikës - Matura Shtetërore - 12Vite.com