12. Parimi La Shatelie – Teori, Formula dhe Ushtrime të Zgjidhura | Kimia për Maturën Shtetërore

Parimi La Shatelie

Faktorët që ndikojnë në vendosjen e gjendjes së ekuilibrit në një reaksion të prapësueshëm janë:
1. Përqendrimi i substancave në ekuilibër
2. Temperatura
3. Trysnia

Gjendja e ekuilibrit mbetet e pandryshuar për aq kohë sa nuk ndryshojnë këto tre faktorë. Ndryshimi i të paktën njërit prej tyre e prish gjendjen e ekuilibrit dhe reaksioni do të zhvillohet derisa do të vendoset një gjendje e re ekuilibri. Për të përcaktuar kahun në të cilin zhvendoset reaksioni për të rivendosur gjendjen e ekuilibrit, shërben parimi La Shatelie: “Nëse ndryshoj një nga faktorët në të cilët është vendosur gjendja e ekuilibrit kimik. Ekuilibri prishet dhe rivendoset përsëri në atë drejtim reaksioni që kundërshton ndryshimin e bërë.”

1. Faktori përqendrim: Nëse rrisim përqendrimin e njërit prej reaktantëve ose zvogëlojmë përqendrimin e njërit prej produkteve, ekuilibri zhvendoset duke favorizuar reaksionin e drejtë. Nëse zvogelojmë përqendrimin e reaktantëve ose rrisim përqendrimin e produkteve, ekuilibri zhvendoset duke favorizuar reaksionin e zhdrejtë.
2. Faktori temepraturë: Në një ekuilibër kimik, dy reaksionet në gjendjen e ekuilibrit kanë efekt të kundërt termik, dmth., nëse njëri është ekzotermik, i kundërti është endotermik. Si rezultat, nëse rrisim temperaturën e një sistemi në ekuilibër, ekuilibri zhvendoset në drejtimin që favorizon reaksionin endotermik. Nëse ulim temperaturën e një sistemi në ekuilibër, ekuilibri zhvendoset në drejtimin që favorizon reaksionin ekzotermik.
3. Faktori trysni (vëllim): Që të ndikojë ky faktor në sistemin në ekuilibër duhet të plotësohen dy kushte:
a) Në sistem të kemi substanca të gazta.
b) Numri i moleve të gazeve në të dy anët e ekuilibrit të jetë i ndryshëm. Nëse rrisim trysninë në sistem (zvogëlojmë vëllimin), ekuilibri zhvendoset në drejtim të reaksionit që zvogëlon numrin e moleve të gazeve. Nëse zvogëlojmë trysninë (rrisim vëllimin), ekuilibri zhvendoset në drejtim të reaksionit që rrit numrin e moleve të gazeve.

USHTRIME TË ZGJIDHURA 

Ushtrimi 1: Jepet reaksioni i prapësueshëm në gjendjen e ekuilibrit: 2SO_{2 (g)} + O_{2 (g)} ↔ 2SO_3(g). Tregoni nga cili kah do të zhvendoset ekuilibri nëse rrisim përqendrimin e O₂

Ushtrimi 2: Jepet reaksioni në ekuilibër: Fe³⁺ + SCN^– ↔ [Fe(SCN)]²⁺. Joni [Fe(SCN)]²⁺ ka ngjyrë të kuqe karakteristike. Tregoni se në cilën anë zhvendoset ekuilibri nëse:
a) shtojmë tretësirë të FeCl₃
b) ulim përqendrimin e SCN
c) zvogëlojmë përqendrimin e jonit [Fe(SCN)]²⁺

Ushtrimi 3: Në reaksionin e mëposhtëm: PCl_{5 (g)} ↔ PCl_{3 (g)} + Cl_{2 (g)}, tregoni nëse mund ta rrisim përqendrimin e PCl₃ nëpërmjet rritjes së përqendrimit të Cl₂.

Ushtrimi 4: Jepet reaksioni: 2NO + O₂ ↔ 2NO₂.          ∆H < 0
Nga do të zhvendoset ekuilibri nëse:
a) ulim përqendrimin e NO₂
b) rrisim temperaturen
c) ulim trysninë
d) rrisim përqendrimin e O₂.

Ushtrimi 5: Për reaksionin: H_{2 (g)} + I_{2 (g)} ↔ 2HI _(g), nga do të zhvendoset ekuilibri nëse rrisim trysninë?