12Vite.com Përgatitje për Shkollën e Lartë
Rëndësia e botës shtazore
Pozita gjeografike e trevave shqiptare, shumëllojshmëria e peizazheve gjeografike pasuria bimore, relievi i copëtuar dhe pasuria ujërave të brendshme dhe bregdetare kanë krijuar kushte për zhvillimin e një bote shtazore të pasur dhe të larmishme, tokësore dhe ujore.
Bota shtazore tokësore përbëhet nga gjitarë të llojeve të ndryshme, si: urithi, që gjendet në zonat kodrinore dhe fushat bregdetare lakuriqi i natës, që jeton në koloni të mëdha në shpella dhe zgavra; ujku, dhelpra, çakalli, shqarthi, në brezin e dushkut dhe të ahut zardafi dhe kunadhja, në zonat pyjore të larta; ariu i murmë, në pyjet e dendura të dushkut, ahut dhe pishës; macja e egër, në pyjet e larta etj. Mjaft të përhapur janë gjitarët barngrënës,si derri i egër ne brezin e dushkut dhe të ahut; lepuri i egër, në zonat fushore dhe kodrinore me shkurre. Më rrallë gjendet kaprolli në brezin e shkurreve, në dushkajat dhe ahishtet, si dhe dhia e egër në brezin e kullotave alpine të disa maleve të larta.
Të shumëllojshëm janë shpendët shtegtarë dhe të përhershëm. Ndërmjet tyre ka edhe shpendë të rrallë me vlera të veçanta, si: pelikani kaçurrel, në lagunën e Divjakës, kurse në lartësitë e maleve gjendet shqiponja.
Në ujërat bregdetare gjenden lloje të ndryshme peshqish, si: sardelja, qefulli, levreku, kota dhe merluci, kurse në ujërat e brendshme, trofta, korani dhe belushka në (liqenin e Ohrit), që dallohen për mishin e shijshëm, dhe shumë peshq të tjerë, si: krapi, skobuzi, klenji ngjala etj. Gjenden edhe disa gjitarë, Si: delfini (në ujërat detare) dhe vidra.
Mardhënia kafshë – njeri.
Shumë shkencëtarë kanë gjetur mjaft fakte rreth kësaj lidhjeje të veçantë (koncept shumë dimensional) për shembull:
– J. Bosard në Revistën “Mental Hygiene” (1950) sqaronte nga pikëpamja sociologjike se kafsha e shtëpisë janë burim i një dashurie të pakushtëzuar, të dobishme për të nxjerrë jashtë ndjenjat, si dhe mësues për fëmijët mbi çështje si përgjegjshmëria, shoqëria dhe rregullat e tualetit.
– Konrad Lorenc (Laureat i çmimit Nobel në vitin 1973) ose “babai i lidhjes njëri-kafshë” dhe një prej themeluesve të etologjisë, në autobiografinë e tij citon: “Dëshira për të mbajtur një kafshë buron nga lidhja e gjatë me natyrën. Kjo lidhje është analoge me ato funksione të njeriut si emocionet e dashurisë, shoqërisë së pastër dhe ndershmërisë”.
– Boris Levinson studioi mbi dobitë e kafshëve lidhur me“vlerat kuruese”, duke i hapur kështu rrugën drejtimit të“pet terapisë” p.sh., përdorimi i kafshëve si terapi për fëmijët me probleme (vitet 1962-75).
Si shpjegohet kjo lidhje me kafshët në mënyrë shkencore?
Teoria e zhvillimit të familjes propozon që njerëzit në familje kanë cikle të ndryshme të jetës. Një kafshë shtëpiake mund të përmbushë role të ndryshme për një pronar lidhur me një fazë të jetës së pronarit. Për njerëzit, kafshët karakterizohen shpesh si pjesëtarë të familjes. Për të sapomartuarit ato konsiderohen si zëvendësues të fëmijëve; për një çift me fëmijë si shoqëri për fëmijët e tyre dhe si siguri familjare, ndërsa për adoleshentët si shoku më i mirë. Sipas studimeve psikologjike (1988), kafshët shtëpiake në qytete luajnë një rol emocional zëvendësues për fëmijët dhe gratë.
Teoria e mbështetjes sociale është ajo që i referohet llojeve të ndryshme të ndihmës që na japin njerëzit e tjerë (ndihmë emocionale, praktike, informacioni dhe vlerësimi).
Studimet tregojnë se edhe kafshët e shoqërimit bëhen pjesë e rrjetit social të pronarit. Sot kafshët drejtojnë të verbrit, aspekt i cili flet për ndihmë praktike etj.
Teoria “e ngjitjes” është teoria më e shfrytëzuar për të treguar lidhjen me kafshët. Njerëzit shfaqin disa “sjellje ngjitëse” që hasen shpesh në klinikat veterinare. Kjo lidhje shpesh përshkruhet e ngjashme me atë të nënës me fëmijën, të dy shokëve të ngushtë ose si bashkëshortë.
